Marta Budzinowska-Skrzypczak, adwokat
Przepisy dotyczące prostej spółki akcyjnej weszły w życie 1 lipca 2021 r. Wprowadziła je ustawa z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1655). Stanowiły one część przygotowanego przez Ministerstwo Rozwoju pakietu pod nazwą „100 zmian dla firm – Pakiet ułatwień dla przedsiębiorców”.
W założeniu twórców prosta spółka akcyjna jako trzeci typ spółki kapitałowej w kodeksie spółek handlowych (dalej „k.s.h”) miała być „nowoczesną formą niepublicznej spółki kapitałowej przeznaczonej dla innowacyjnych przedsięwzięć, łączącą korporacyjny charakter spółki jako osoby prawnej ze znaczną swobodą kształtowania stosunku spółki, zarówno jeśli chodzi o wzajemne relacje pomiędzy wspólnikami, jak i system zarządzania spółką oraz nadzór nad tym procesem” (Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks Spółek Handlowych oraz niektórych innych ustaw).
Tym samym prosta spółka akcyjna stanowiła odpowiedź na potrzeby przedstawicieli środowisk tzw. start-up’ów, którzy podnosili, że dotychczas funkcjonujące spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne nie odpowiadają realiom prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Wskazywali oni na zbytni formalizm i rygoryzm obowiązujących przepisów, w szczególności w zakresie kształtowania postanowień umowy spółki, zakazu wnoszenia do spółek kapitałowych pracy i usług, jak również pozyskania odpowiedniego kapitału zakładowego niezbędnego do rozpoczęcia działalności.
Dlatego ustawodawca – wprowadzając do porządku prawnego nowy typ spółki kapitałowej – skonstruował spółkę łączącą elementy spółki akcyjnej oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wyposażając ją jednocześnie w swoiste mechanizmy, których nie można znaleźć w przepisach dotyczących innych spółek. Przede wszystkim prawodawca, regulując prostą spółkę akcyjną, odstąpił od idei kapitału zakładowego, który pełniłby funkcję gwarancyjną wobec ewentualnych roszczeń wierzycieli i zastąpił go kapitałem akcyjnym. Przewidział on także, by wkładem niepieniężnym wnoszonym w zamian za akcje było świadczenie pracy lub usług, dopuścił możliwość powołania rady dyrektorów w miejsce rady nadzorczej i zarządu, jak również wprowadził takie konstrukcje prawne jak ustąpienie wspólnika ze spółki i uproszczoną likwidację.
Jednakże zmiany te nie doprowadziły do masowego powstawania prostych spółek akcyjnych. Nadal na pierwszym miejscu w wynikach wyszukiwania w wyszukiwarce Krajowego Rejestru Sądowego pozostaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka jawna (61467 podmiotów) oraz spółka komandytowa (56962 podmioty). Prostych spółek akcyjnych zostało zarejestrowanych 2818.
Czy na taki wynik złożyła się pandemia, czy może niewiedza inwestorów co do faktu, że nie tylko działalność w sektorze start-up’owym może być prowadzona w tej formie? Czy może przyczyną tego stanu rzeczy jest nieufność wierzycieli lub nieznajomość przepisów dotyczących zabezpieczenia ich roszczeń? Czy rzeczywiście prosta spółka akcyjna jest „prosta”? W celu odpowiedzi na postawione powyżej pytania należy przyjrzeć się bliżej rozwiązaniom prawnym charakterystycznym dla tego podmiotu.
Zupełnym novum w polskim systemie prawnym jest zastąpienie kapitału zakładowego kapitałem akcyjnym, którego wartość powinna wynosić co najmniej 1 złoty (art. 3003 § 1 k.s.h.). Jego wysokość, choć jest ujawniana w rejestrze przedsiębiorców KRS oraz pismach składanych przez spółkę, to – w przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej – nie jest określana w umowie spółki. W konsekwencji do zmian wysokości kapitału akcyjnego nie stosuje się przepisów o zmianie umowy spółki. (art. 3003 § 2 k.s.h.).
Na kapitał akcyjny zalicza się wyłącznie wniesione wkłady pieniężne oraz niepieniężne, przy czym zgodnie z art. 14 § 1 k.s.h. przedmiotem wkładu niepieniężnego przeznaczonego na kapitał akcyjny prostej spółki akcyjnej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług. Do powstania takiej spółki wymaga się wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego co najmniej w kwocie 1 złoty, natomiast pozostałe – przyrzeczone w umowie spółki wkłady – powinny zostać do niej wniesione w całości w ciągu trzech lat od dnia wpisu spółki do rejestru. Wniesienie w całości wkładu przez akcjonariusza potwierdza zarząd spółki w formie uchwały (art. 3009 k.s.h).
Nowym rozwiązaniem, charakterystycznym wyłącznie dla prostej spółki akcyjnej, jest możliwość dokonywania na rzecz akcjonariuszy wypłat z kapitału akcyjnego, równoznaczna w rzeczywistości z możliwością zwrotu wniesionych na rzecz tej spółki wkładów. W celu zabezpieczenia interesów wierzycieli, a także ochrony majątku spółki przed jego nieuprawnionym uszczupleniem ustawodawca wprowadził ograniczenia wypłat na rzecz akcjonariuszy. Kluczowe w tym zakresie jest brzmienie art. 30015 k.s.h., odnoszącego się nie tylko do prawa wypłaty z kapitału akcyjnego, lecz również do prawa do udziału w zysku (prawa do dywidendy).
Zgodnie z art. 30015 § 5 k.s.h. wypłata na rzecz akcjonariuszy nie może doprowadzić do utraty przez spółkę, w normalnych okolicznościach, zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie sześciu miesięcy od dnia dokonania wypłaty. Przepis ten wprowadza – nieznany spółce z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółce akcyjnej – tzw. test niewypłacalności. Co więcej, taka wypłata nie może doprowadzić do zmniejszenia kwoty kapitału akcyjnego spółki poniżej 1 złotego. Nadto w sytuacji, gdyby wypłata z kapitału akcyjnego opiewała na kwotę stanowiącą 5 % sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy, należy przeprowadzić postępowanie konwokacyjne (art. 30015 § 4 k.s.h.).
Polega ono na ogłoszeniu o planowanym zamiarze wypłat z kapitału akcyjnego, wzywającego wierzycieli do zgłoszenia roszczeń wobec spółki w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia, a w dalszej kolejności na zaspokojeniu przez spółkę wymagalnych roszczeń i zabezpieczeniu roszczeń niewymagalnych poprzez złożenie stosownej sumy pieniężnej do depozytu sądowego. Dodatkowo, zgodnie z art. 30015 § 6 k.s.h., wypłata z kapitału akcyjnego może nastąpić po wpisie zmiany jego wysokości do rejestru.
Obok cytowanych powyżej przepisów, mających na celu ograniczenie możliwości wypłat z majątku spółki, należy również wspomnieć o obowiązku zasilenia kapitału akcyjnego na pokrycie strat w sytuacji, w której kapitał ten nie osiągnąłby 5% sumy zobowiązań spółki, wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy. Wówczas akcjonariusze są zobowiązani do przeznaczenia co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy na zasilenie tego kapitału.
Klikając „Akceptuję cookies”, zgadzasz się na przechowywanie plików cookie na swoim urządzeniu w celu usprawnienia nawigacji w witrynie, analizy korzystania z witryny i pomocy w naszych działaniach marketingowych.