Jacek Pietrzak, aplikant radcowski
Solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy w zakresie zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy w związku z wykonanymi przez niego robotami budowlanymi stanowi aktualnie jedną z kluczowych instytucji materialnoprawnych mających na celu zapewnienie ochrony podwykonawców w polskim obrocie budowlanym.
Regulacja zawarta w art. 6471 § 1 k.c. umożliwia podwykonawcy dochodzenie należności nie tylko od wykonawcy inwestycji, ale i również od samego inwestora, co ma szczególne istotne znaczenie w przypadku odmowy dokonania wypłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy przez wykonawcę.
Górną granicę odpowiedzialności inwestora ograniczono do wysokości kwoty ustalonej w umowie podwykonawczej, z zastrzeżeniem jednakże sytuacji, w której wysokość umownego wynagrodzenia podwykonawcy przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane. W razie wystąpienia takiej ewentualności, górna granica odpowiedzialności inwestora ulega odpowiedniemu ograniczeniu do wysokości wynagrodzenia należnego konkretnemu wykonawcy.
Zastosowanie regulacji ochronnej z art. 647¹ k.c. uwarunkowane jest jednak koniecznością dochowania przez podwykonawcę szeregu obowiązków, dotyczących w szczególności prawidłowego zgłoszenia swojego udziału inwestorowi, jak i uzyskania od niego zgody na angaż w realizacji inwestycji.
Krąg podmiotów uprawnionych do zgłoszenia inwestorowi zlecenia konkretnych robót budowlanych podwykonawcy obejmuje wykonawcę oraz podwykonawcę, z którym zawarta została umowa podwykonawcza. Zgłoszenie dokonywane inwestorowi przez uprawniony do tego celu podmiot powinno obejmować przede wszystkim oznaczenie podwykonawcy, szczegółowo określony zakres i przedmiot robót zleconych podwykonawcy oraz przysługujące mu z tego tytułu wynagrodzenie wraz ze sposobem jego wyliczenia.
Począwszy od daty skutecznego przekazania inwestorowi takiego zgłoszenia, rozpoczyna się bieg trzydziestodniowego terminu na złożenie przez inwestora pisemnego sprzeciwu w tym zakresie. Bezskuteczny upływ tego terminu, pod warunkiem dokonania zgłoszenia w sposób prawidłowy, prowadzi do zaktualizowania się solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu zrealizowanych przez niego robót budowlanych.
Wyrażenie przez inwestora zgody, na gruncie komentowanej regulacji, może mieć charakter wyraźny, jak i dorozumiany. Za zgodę wyrażoną w formie wyraźnej uznać należy przede wszystkim oświadczenie woli inwestora złożone w formie pisemnej i podpisane zgodnie z zasadami jego reprezentacji, tymczasem za zgodę wyrażoną w formie dorozumianej uważa się zasadniczo każde takie zachowanie inwestora, które stanowi wyraźny wyraz dla akceptacji zatrudnienia podwykonawcy.
W praktyce procesowej, to właśnie kwestie dotyczące oceny prawidłowości zgłoszenia oraz wyrażenia przez inwestora zgody na zatrudnienie podwykonawcy, stanowią niejednokrotnie czynniki mające istotny wpływ na rozstrzygnięcia wydawane w sprawach sądowych wytaczanych inwestorom przez podwykonawców. Na tle analizowanego zagadnienia występują liczne problemy natury dowodowej, dotyczące zwłaszcza takich sytuacji, w których brak jest dowodu skutecznego zgłoszenia inwestorowi udziału podwykonawcy, bądź też zgłoszenie takie nie obejmowało istotnych postanowień umowy podwykonawczej, w tym chociażby zakresu prac budowlanych powierzonych podwykonawcy, bądź też jego wynagrodzenia. Innymi sytuacjami są niejednoznaczne okoliczności towarzyszące wyrażeniu przez inwestora zgody w sposób dorozumiany, jak też wyrażenie zgody wyłącznie na angaż podwykonawcy w pewnym, ograniczonym jednak zakresie.
Zapewnienie dodatkowej ochrony podwykonawcom powiązane zostało więc z nałożeniem na podwykonawców pewnych obowiązków. Dotyczy to w szczególności wymogu, aby dokonywali oni zgłoszeń w sposób rzetelny i dokładny, a to biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia inwestorowi możliwości zapoznania się z istotnymi postanowieniami umowy podwykonawczej, jeszcze przed przystąpieniem przez podwykonawcę do realizacji przedmiotu robót, a następnie podjęcie decyzji co do jego angażu.
Uchybienia w tym zakresie prowadzić mogą do wystąpienia sytuacji, w której brak będzie podstaw uzasadniających przyjęcie solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu zrealizowanych przez niego robót budowlanych.
Zastosowane przez ustawodawcę rozwiązanie, zakładające konieczność dopełnienia przez podwykonawców określonych ustawowo obowiązków uprawniających ich do skorzystania z instytucji solidarnej odpowiedzialności inwestora, zasługuje na aprobatę.
Nałożenie na podwykonawców obowiązków w zakresie dokonania zgłoszenia swojego angażu oraz uzyskania akceptacji inwestora na przystąpienie do realizacji robót budowlanych jest szczególnie istotne z perspektywy konieczności zachowania odpowiednej równowagi w relacji występującej na linii inwestor – podwykonawca. Zapewnienie bowiem podwykonawcom szerokiej ochrony, o której mowa w art. 6471 § 1 k.c., nie może odbywać się przy jednoczesnym eksponowaniu inwestorów na bliżej nieokreślony i nieproporcjonalny do sytuacji stopień ryzyka.
Brak natomiast nałożenia na podwykonawców tak określonych obowiązków, dotyczących zasadniczo fundamentalnych w procesie inwestycyjnym kwestii, prowadzić mógłby do licznych nadużyć związanych z wykorzystywaniem instytucji z art. 647¹ k.c. niezgodnie z jej przeznaczeniem i zasadami współżycia społecznego.
Przede wszystkim, wzmożone byłoby ryzyko występowania sytuacji, w których inwestor przyjmowałby na siebie odpowiedzialność za kreowane bez jego wiedzy i zgody, bliżej nieokreślone zobowiązania.
W kontekście ciężącego na podwykonawcach (względnie wykonawcach) obowiązku informacyjnego, trafnie wypowiedział się tutaj Sąd Apelacyjny w Krakowie wskazując, iż możliwość uzyskania wiedzy o treści umowy między wykonawcą a podwykonawcą, mającą stanowić dostateczne zabezpieczenie interesów inwestora w toku odtwarzania jego woli, rozumieć należy jako stworzenie mu realnej możliwości zapoznania się z postanowieniami umowy istotnymi z punktu widzenia zakresu odpowiedzialności, którą na siebie przyjmie wyrażając zgodę na jej zawarcie. Realna możliwość oznacza taki stan, w którym jedynie od woli inwestora będzie zależało, czy zapozna się z treścią umowy (wyrok SA w Poznaniu z 18.6.2021 r., I AGa 143/20).
Sama natomiast skuteczność zgody inwestora, zależy więc przede wszystkim od zapewnienia mu rzeczywistej możliwości zapoznania się z treścią umowy zawartej z podwykonawcą i wszelkimi jej istotnymi postanowieniami. Zgoda inwestora winna obejmować zwłaszcza tożsamość podwykonawcy, szczegółowo określony zakres robót i zasady ustalenia wynagrodzenia.
Trafne na tym tle stanowisko wyrażone zostało przez Sąd Apelacyjnym w Warszawie, który wyjaśnił, iż w przypadku wyrażenia przez inwestora zgody w sposób dorozumiany, zgoda taka winna obejmować co najmniej czynności w przedmiocie tolerowania podwykonawcy na placu budowy, dokonywania wpisów w jego dzienniku budowy, odbierania od niego robót, a także dokonywanie innych, tym podobnych czynności (wyrok SA w Warszawie z 24.8.2020 r., VI ACa 772/19).
Jak słusznie zauważył z kolei Sąd Najwyższy, w każdym przypadku czynnego wyrażenia zgody przez inwestora powinna się ona odnosić do zindywidualizowanego podwykonawcy (element podmiotowy) i do określonej umowy o roboty budowlane (element przedmiotowy). Dotyczy to zatem także zgody wyrażonej w sposób dorozumiany. Warunkiem skuteczności tak wyrażonej zgody („czynnej”) jest, aby dotyczyła ona konkretnej umowy, której istotne postanowienia, decydujące o zakresie solidarnej odpowiedzialności inwestora z wykonawcą za wypłatę wynagrodzenia podwykonawcy, są znane inwestorowi, albo z którymi miał możliwość zapoznania się. Zatem inwestor nie musi znać treści całej umowy lub jej projektu, a jego znajomość istotnych postanowień umowy podwykonawczej decydujących o zakresie jego odpowiedzialności nie musi pochodzić od wykonawcy lub podwykonawcy, może mieć dowolne źródło i nie musi być ukierunkowana na wyrażenie zgody na zawarcie umowy podwykonawczej (postanowienie SN z 26.6.2025 r., I CSK 1154/24).
Regulacja z art. 647¹ k.c., choć na celu ma zapewnienie ochrony podwykonawców, zakłada również konieczność sprostania przez nim określonym wymogom ustawowym, warunkującym zastosowanie instytucji solidarnej odpowiedzialności wykonawcy. Związane jest to przede wszystkim z koniecznością zapewnienia określonego stopnia ochrony wszystkim uczestnikom procesu budowlanego, w tym również inwestorom.
W toku procesu budowlanego, podwykonawcy zamierzający dysponować możliwością skutecznego powołania się na instytucję solidarnej odpowiedzialności inwestora, powinni zadbać w szczególności o:
Klikając „Akceptuję cookies”, zgadzasz się na przechowywanie plików cookie na swoim urządzeniu w celu usprawnienia nawigacji w witrynie, analizy korzystania z witryny i pomocy w naszych działaniach marketingowych.
