Stanisław Cichocki, aplikant radcowski
Kilka słów wstępu
Już od 1 stycznia 2025 roku wchodzi w życie ustawa, na mocy której wprowadzony zostanie system kaucyjny. Jest to zmiana, która może dotyczyć, każdego z nas – zarówno przedsiębiorców, właścicieli sklepów spożywczych jak i konsumentów, określanych w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi jako użytkownicy końcowi. Mowa o systemie kaucyjnym, który stanowić będzie alternatywną metodę segregowania odpadów. Zmiana ta dotyczyć będzie opakowań po napojach, za których segregacje odpowiedzialne będą również podmioty wprowadzające produkt w opakowaniach, czyli inaczej mówiąc: sprzedawcy, a nie tak jak było dotychczas: gminy, które w ramach gospodarki komunalnej obarczone były odpowiedzialnością za zbieranie segregowanych odpadów.
Sam system zacznie funkcjonować od 1 października 2025 roku, ale już teraz warto zapoznać się ze zmianami, które dotyczyć będą praktycznie każdego z nas.
Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi – zmiany
30 października 2023 roku wpłynął do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (druk nr 760). Zmiany jakie zaproponowane w projekcie są konsekwencją częściowej transpozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/904, znanej jako dyrektywa SUP (Single Use Plastics).
9 grudnia 2024 roku ww. ustawa skierowana została do podpisu przez Prezydenta RP, który ustawę podpisał 19 grudnia 2024 roku.
Na czym polegać będzie system kaucyjny?
Aby dowiedzieć się, w jaki sposób funkcjonować będzie system kaucyjny należy w pierwszej kolejności zapoznać się z definicją pojęcia wskazaną w art. 8 ust. 13a) ustawy o gospodarce opakowaniami, która stanowi, że poprzez system kaucyjny rozumie się system, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, o których mowa w załączniku nr 1a do ustawy, będących napojami, pobierana jest kaucja, która jest zwracana użytkownikowi końcowemu w momencie zwrotu odpowiednio opakowania objętego systemem kaucyjnym albo odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego systemem kaucyjnym.
Nasuwa się pytanie: w jakiej formie wypłacana będzie kaucja pobierana od osoby kupującej produkty? Definicja kaucji w ustawie mówi jasno, że kaucja stanowi określoną kwotę pieniężną pobieraną w momencie sprzedaży produktu w opakowaniu na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, o których mowa w załączniku nr 1a do ustawy, będącego napojem, od użytkownika końcowego tego napoju i zwracaną w momencie zwrotu odpowiednio opakowania objętego systemem kaucyjnym albo odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego systemem kaucyjnym. W związku z powyższym nie ma mowy, aby sprzedawcy w ramach zwrotu kaucji oferowali kupującym vouchery lub bony – musi być to określona kwota pieniężna
Jakie butelki będą objęte systemem kaucyjnym?
Zgodnie z art 8b ustawy, opakowania na napoje to opakowania na płyn przeznaczony do bezpośredniego wypicia, bez konieczności poddania go obróbce, w szczególności na wodę, sok, nektar, mleko, jogurt i inny pitny produkt mleczny, napój alkoholowy, z wyłączeniem płynów będących produktami leczniczymi
Pierwotne brzmienie nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami wprowadzającej system kaucyjny zakładało, że opakowania po mleku oraz jogurtach również będą pod niego podlegać, jednak prawodawca zreflektował się dochodząc prawdopodobnie do wniosku, że powodowałoby to problem dla przedsiębiorcy w postaci nieprzyjemnego zapachu przetrzymującego takowe opakowania i w związku z tym zostały on wyłączone z systemu kaucyjnego.
Jakie podmioty będą podlegać pod system kaucyjny?
Jakie obowiązki tworzy dla przedsiębiorcy system kaucyjny ?
System kaucyjny będzie wywierał wpływ na przedsiębiorcę niezależnie czy będzie chciał do niego przystąpić, czy też nie. Jeżeli przedsiębiorca nie przystąpi do systemu kaucyjnego będzie musiał uiszczać opłatę produktową w odniesieniu do nieosiągniętych wymaganych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych, które to obliczone są od ilości wprowadzonych do obrotu opakowań.
Początkowo wysokość takiej opłaty miała wynosić 4,50 zł za 1 kilogram, ale po poprawkach opłata ta ma wynosić trzykrotność wyżej wskazanej tj. 13,50 zł. Takie działanie legislatora ma zachęcić do przystąpienia do systemu, ponieważ patrząc przez pryzmat okresu za jaki będzie miał rozliczać się podmiot wprowadzający opakowania do obrotu tj. za rok, kwota ta może być znacząca. W tym miejscu warto również wspomnieć, że podmiot, który zgłosi się do systemu kaucyjnego, a który nie osiągnie wymaganych poziomów (na rok 2025 ma być to 77% opakowań wprowadzonych do obrotu) będzie musiał również uregulować opłatę produktową, która stanowić będzie różnicę pomiędzy osiągniętym poziomem, a tym wymaganym na dany rok, przy czy maksymalna wysokość opłaty produktowej wynosić będzie 25 zł za 1 kilogram.
Co ważne dla konsumenta: sama kaucja na napoju w opakowaniu nie ma przekraczać 2 zł.
Jaka jest ogólna charakterystyka samego systemu kaucyjnego?
Zgodnie z art. 40g ustawy system kaucyjny:
1) obejmuje terytorium kraju, przez zapewnienie w każdej gminie co najmniej jednego stacjonarnego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym od użytkowników końcowych (tekst podkreślony w niniejszym punkcie stanowi przepis w brzmieniu, który wejdzie 1 stycznia 2025 roku);
2) zapewnia powszechny i równy dostęp dla użytkowników końcowych, z uwzględnieniem przepisów dotyczących uczestniczenia jednostek handlu detalicznego i hurtowego w systemie kaucyjnym ze względu na powierzchnię sprzedaży;
3) zapewnia powszechny i równy dostęp dla wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje, wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym, bez względu na ich powierzchnię;
4) nie wymaga okazania dowodu zakupu produktu w opakowaniu na napoje objętego systemem kaucyjnym w celu zwrotu pobranej kaucji.
W jaki sposób rozwiązana będzie identyfikacja opakowania na napoje podlegającego pod system kaucyjny? Mianowicie zgodnie z art. 40l ust. 1 ustawy nałożono na wprowadzających napoje w opakowaniach obowiązek umieszczania na opakowaniach oznakowania wskazującego na objęcie opakowania systemem kaucyjnym. Zatem przyjmujący z powrotem opakowanie sprzedawca będzie od razu widział czy opakowanie podlega pod system kaucyjny, czy też nie.
Podsumowanie
System kaucyjny z pewnością stanowi dużą zmianę w sposobie segregowania odpadów przenosząc odpowiedzialność za zbieranie selektywne z jednostek samorządu terytorialnego na przedsiębiorców. System, który miał obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku finalnie zacznie funkcjonować 1 października, 2025 roku. To nie dziwi: patrząc na stan przygotowania przedsiębiorców co do tak dużej zmiany, uznać można, że jedynie nieliczne sklepy nieśmiało zaczynają wprowadzać automaty, do których możemy oddawać butelki objęte kaucją. Nawet po tak znaczącym przesunięciu terminu wprowadzenia systemu, przedsiębiorcy wskazują małą możliwość wdrożenia tak dużych zmian w tak krótkim czasie i postulują o wprowadzenie systemu kaucyjnego od 1 stycznia 2026 roku.
Jak będzie wpływał system kaucyjny na poziom selektywnego zbierania odpadów? Czas pokaże. W innych krajach np. w Niemczech system ten działa od wielu lat, a automaty do butelek na kaucję stoją praktycznie przy każdym sklepie, co pozwala stwierdzić, że system znalazł zastosowanie.
Klikając „Akceptuję cookies”, zgadzasz się na przechowywanie plików cookie na swoim urządzeniu w celu usprawnienia nawigacji w witrynie, analizy korzystania z witryny i pomocy w naszych działaniach marketingowych.