Zakaz konkurencji obowiązuje członka zarządu z mocy prawa, ale umowa o zakazie konkurencji może ten zakaz skonkretyzować i uzupełnić

Powołanie członka zarządu a umowy zawarte przez niego ze spółką

Powołanie członka zarządu w spółce kapitałowej jest co do zasady skuteczne w chwili podjęcia przez organ spółki uchwały o powołaniu, ewentualnie złożenia przez uprawnionego oświadczenia. Z momentem podjęcia tej czynności powstaje stosunek organizacyjny pomiędzy spółką, a członkiem jej zarządu.

Nie ma w tym wypadku konieczności zawierania jakichkolwiek innych stosunków o charakterze obligacyjnym, np. umowy o pracę, kontraktu menadżerskiego czy innego rodzaju umowy regulującej zasady współpracy oraz wynagrodzenia dla członka zarządu, choć oczywiście zawarcie takiej umowy jest pożądane, w tym również z celu zabezpieczenia interesów spółki. Umowa określa obowiązki każdej ze stron i w sposób pełny może zabezpieczyć przede wszystkim interesy spółek, które powierzają zarządzanie profesjonalistom spoza grona wspólników.

Zakaz konkurencji obowiązuje członka zarządu z mocy prawa

Członek zarządu z samego tylko faktu pełnienia tej funkcji jest związany szeregiem obowiązków oraz ograniczeń, które zostały uregulowane między innymi w k.s.h. Jednym z  istotnych zakazów jest zakaz konkurencji uregulowany w art. 211 k.s.h. (dotyczy sp. z o.o., odpowiednikiem dla spółki akcyjnej jest art. 380 k.s.h.). W myśl tego przepisu członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Przez zgodę spółki rozumie się zgodę organu uprawnionego do powołania zarządu, którym w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością najczęściej będzie zgromadzenie wspólników.

Jeżeli  członek zarządu zatrudniony jest w spółce na podstawie umowy o pracę, relacje pomiędzy pracodawcą (spółką), a członkiem zarządu jako pracownikiem oraz obowiązki i uprawnienia każdej ze stron regulują przepisy k.p. Są jednak pewne wyjątki. Jednym z nich jest właśnie zakaz konkurencji.

Umowa o zakazie konkurencji z członkiem zarządu zatrudnionym w spółce

O ile na podstawie przepisów k.s.h. członka zarządu obowiązuje zakaz konkurencji z mocy prawa, to już na gruncie przepisów k.p., zakaz ten jest skuteczny tylko wobec tego pracownika, który zawarł z pracodawcą odrębną od umowę o zakazie konkurencji sporządzoną pod rygorem nieważności na piśmie. Umowa o zakazie konkurencji zawierana na gruncie przepisów k.p. w okresie zatrudnienia może być zawarta zasadniczo z każdym pracownikiem. Jednak już po ustaniu stosunku pracy nie jest ona dedykowana dla wszystkich pracowników, ale wyłącznie do tych, którzy mają dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Nie pozostawia wątpliwości, że takie kryteria zawsze będzie spełniał członek zarządu.

Czy aby członka zarządu będącego pracownikiem spółki obowiązywał zakaz konkurencji, musi zostać zawarta odrębna umowa o zakazie konkurencji ? Na to pytanie należy odpowiedzieć przecząco.

Zakaz konkurencji przewidziany w art. 211 k.s.h. wynika z normy prawnej przewidzianej w tym przepisie adresowanej wyłącznie do członka zarządu. Zakaz ten w stosunku do członka zarządu ma charakter autonomiczny, istniejący niezależnie od uregulowań wynikających z innych przepisów, więc dla jego obowiązywania nie ma żadnego znaczenia to, czy członka zarządu i spółkę jednocześnie łączy umowa o prace czy tez umowa innego rodzaju.

Zalety zawarcia umowy o zakazie konkurencji z zatrudnionym członkiem zarządu

Jednocześnie zakaz konkurencji uregulowany w k.s.h. nie uniemożliwia ani nie ogranicza zawarcia przez spółkę oraz członka zarządu będącego jej pracownikiem dodatkowej umowy o zakazie konkurencji.

Z punktu widzenia interesów samej spółki, zawarcie takiej umowy należy postrzegać jako element uzupełniający w stosunku do ustawowego zakazu. Co istotne, w umowie o zakazie konkurencji możliwe jest skonkretyzowanie nie tylko samego pojęcia zakazu konkurencji i działań mogących być uznane za konkurencyjne w stosunku do spółki, ale także umożliwiają uregulowania zasad obowiązywania tego zakazu po wygaśnięciu umowy o pracę (najczęściej w tym samym czasie, co wygaśnięcie mandatu). Odwołanie członka zarządu lub jego rezygnacja powoduje jedynie skutki w sferze korporacyjnej,  w tym skutek związany ustaniem obowiązywania zakazu konkurencji wynikającego z art. 211 lub art. 380 k.s.h.

Zdarza się więc, że po wygaśnięciu stosunku organizacyjnego łączącego członka zarządu i spółkę, ten pierwszy nadal pozostaje zatrudniony aż do momentu rozwiązania umowy o pracę. Umowny zakaz konkurencji będzie wówczas nadal obowiązywał co najmniej do zakończenia stosunku pracy, albo dłużej – jeżeli przewiduje to umowa o zakazie konkurencji.