Marta Fredrych, radca prawny
Ustawa z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (dalej jako ”ustawa”) znacząco ograniczyła katalog wykonywanych zadań i czynności, które można rozpatrywać w kategorii pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Duże trudności interpretacyjne stanowi treść punktu 24. załącznika nr 2 do ww. ustawy, dotyczącego pracy o szczególnym charakterze personelu medycznego.
Problematyczna treść punktu 24. załącznika nr 2 ustawy
Zgodnie z treścią punktu 24. załącznika nr 2 do ww. ustawy, do prac o szczególnym charakterze zalicza się prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru. W punkcie tym posłużono się jednak pojęciami, które nie zostały w ustawie zdefiniowane. Przepis nadaje pewien kierunek dla interpretacji, jakie czynności będą się zaliczać do pracy o szczególnym charakterze. Wymieniono w nim prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii, z zaznaczeniem że muszą być one wykonywane w warunkach ostrego dyżuru. Skoro zatem został określony zakres prac i warunki w jakich konieczne jest ich wykonywanie zasadne zdaje się być przyjęcie, że oba te wymogi winny zostać spełnione łącznie.
Interpretacja Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Centralnego Instytutu Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego
Jak wynika z opracowania Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Centralnego Instytutu Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego z 10.6.2009 r. (http://archiwum.ciop.pl/zasoby/EMERYTURY_POMOSTOWE_poradnik.pdf): przepisy ustawy obejmują taki personel medyczny dyscyplin zabiegowych, jak: anestezjolodzy, pielęgniarki operacyjne (m.in. instrumentariuszki, pielęgniarki anestezjologiczne, pielęgniarki perfuzjonistki), pracujący w zespołach operacyjnych, pod warunkiem wykonywania pracy w warunkach ostrego dyżuru.
Dalej wyjaśniono, że kryterium dotyczące wykonywania tych prac w warunkach ostrego dyżuru wynika z konieczności działania w warunkach, które są szczególnie trudne do przewidzenia i w których stosowanie ustalonych procedur zapewniających bezpieczeństwo własne i innych osób często jest utrudnione. Właśnie ten aspekt, czyli działanie w warunkach nagłości i nieprzewidywalności, decyduje o szczególnym charakterze pracy personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru, i kwalifikuje wykonujących ją pracowników do przyznania emerytur pomostowych.
Interpretacja Ministra Zdrowia
Z kolei w komunikacie Ministerstwa Zdrowia z 22.7.2009 r. wskazano, że prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru to nie tylko prace wykonywane (w ramach obowiązków pracowniczych), polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w trybie nagłym, ze wskazań życiowych, ale również inne prace tego personelu (w ramach obowiązków pracowniczych), które są wykonywane w ramach czasu pracy, kiedy istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, skutkującego koniecznością podjęcia działań w trybie nagłym.
Stanowiska wynikające z orzecznictwa
Z postanowienia Sądu Najwyższego z 10.8.2022 r., sygn. akt: III USK 517/21, wynika, że: Dla uznania, że praca jest wykonywana w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie wystarcza określenie w umowie o pracę, że pracownik został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na konkretnym stanowisku, z zajmowaniem którego związana jest jedynie (potencjalna) konieczność wykonywania prac wymienionych w wykazach stanowiących załączniki nr 1 i nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, ale niezbędne jest, aby prace takie rzeczywiście wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, to jest codziennie i przez całą przewidzianą dla niego dniówkę roboczą.
Powyższe wynika z treści art. 3 ust. 3 w zw. z ust. 5 ustawy wskazującego, że za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników, którzy po dniu wejścia w życie ustawy, wykonują pracę o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy. W ślad za postanowieniem Sądu Najwyższego cytowanym powyżej, również sądy powszechne przyjmują, że pełny wymiar czasu pracy, o którym mowa w art. 3 ust. 5 ustawy, nie wynika z samego faktu zatrudnienia na określonym stanowisku w pełnym wymiarze czasu pracy, lecz jest związany z rzeczywistym wykonywaniem prac, o których mowa w art. 3 ust. 3 tej ustawy, w takim właśnie wymiarze czasu pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 17.6.2021 r., sygn. akt III AUa 296/21).
Znaleźć można jednak orzeczenia (np. wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 11.1.2017 r., sygn. akt: VIII U 1085/16) powołujące się na wyrok WSA w Olsztynie z 17.5.2012 r., sygn. akt: SA/OI 247/12, w którym wskazano, że za pracownika wykonującego pracę o szczególnym charakterze należy uznać już takiego pracownika, którego znaczna część czynności wykonywanych w ramach zakresu obowiązków wiąże się ze szczególnym charakterem. Wykonywanie nawet tylko w ramach części obowiązków takich czynności niesie bowiem ze sobą niebezpieczeństwo związane z obniżoną sprawnością psychofizyczną.
Ponadto, Sąd Okręgowy w Gliwicach w ww. wyroku wskazał, że samo wykonywanie zabiegów planowanych i pilnych jest pracą w warunkach ostrego dyżuru, bo w trakcie takiego zabiegu, operacji sytuacja może się w każdym momencie zmienić, może dojść do nieoczekiwanych powikłań i lekarz operujący czy asystujący musi być gotowy na podjęcie koniecznych decyzji ratujących życie pacjenta.
Niejednolite orzecznictwo
Powyższe wskazuje, że orzecznictwo nie jest do końca jednolite zarówno w zakresie określania rodzaju pracy o szczególnym charakterze, jak i jej wymiaru. Sąd Najwyższy uznaje, że prace o szczególnym charakterze winny być wykonywane w pełnym wymiarze czasu pracy i autorka ten pogląd podziela. Z kolei sądy administracyjne stoją na stanowisku, że wystarczające do zakwalifikowania pracy jako pracy o szczególnym charakterze jest wykonywanie przez pracownika choćby części obowiązków w warunkach ostrego dyżuru oraz, że zaliczyć należy tu zarówno wykonywanie zabiegów planowych jak i pilnych.
Schemat działania
Podsumowując powyższe, zasadne jest wykonanie szczegółowej analizy czynności wykonywanych przez każdego pracownika z osobna, wymiaru czasu pracy w jakim czynności te są wykonywane i na tej podstawie dokonanie oceny, czy praca w poszczególnych oddziałach będzie pracą o szczególnym charakterze, czy też nie.
Dla ułatwienia dokonania odpowiedniej kwalifikacji pracy o szczególnym charakterze warto udzielić odpowiedzi na następujące pytania:
W mojej ocenie, jedynie czynności wykonywane przez pracownika, w połączeniu z odpowiedzią twierdzącą na pytania 2-4 dają podstawy do zakwalifikowania pracy jako pracy jako pracy o szczególnym charakterze.
Klikając „Akceptuję cookies”, zgadzasz się na przechowywanie plików cookie na swoim urządzeniu w celu usprawnienia nawigacji w witrynie, analizy korzystania z witryny i pomocy w naszych działaniach marketingowych.