Małgorzata Łobocka-Szok, radca prawny
Zwrot środków z PFR staje się coraz częściej tematem poruszanym w mediach, zwłaszcza w kontekście wezwań do zwrotu uzyskanej subwencji oraz pozwów kierowanych przeciwko przedsiębiorcom, którzy skorzystali z programów pomocowych uruchomionych przez Państwo w latach 2020 i 2021 w związku z pandemią Covid-19. Czy beneficjenci mogą skutecznie przeciwstawić się tym roszczeniom?
Wśród programów pomocowych uruchomionych przez Państwo, z których mogli skorzystać przedsiębiorcy, były m.in. „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, zwana Tarczą Finansową 1.0. oraz „Tarcza Finansowa 2.0. Polskiego Funduszu Rozwoju dla mikro, małych i średnich firm”, zwana Tarczą Finansową 2.0. Programy te skierowane były do mikro, małych i średnich przedsiębiorców, a ich celem było zapewnienie im płynności finansowej w trudnych czasach związanych z pandemią, kontynuacja ich działalności oraz utrzymanie miejsc pracy.
Odrębny program został przewidziany dla dużych przedsiębiorców – „Tarcza Finansowa PFR dla dużych firm”. W jego ramach finansowanie miało indywidualny charakter.
Realizacja powyższych programów została powierzona Polskiemu Funduszowi Rozwoju S.A., będącego spółką Skarbu Państwa.
Z Tarczy Finansowej 1.0. skorzystało 348.138, natomiast z Tarczy Finansowej 2.0. 47.655 mikro, małych i średnich firm.
Warunki wsparcia finansowego były określone w umowie subwencji finansowej zawieranej pomiędzy beneficjentem programu oraz PFR, a także regulaminach. Założeniem przedmiotowego wsparcia było możliwie jak najszybsze udzielenie pomocy, dlatego też weryfikacja danych wskazywanych przez przedsiębiorców była dokonywana za pomocą systemów informatycznych.
Umowy subwencji były zawierane za pośrednictwem systemu bankowego, w którym udostępniany był wniosek o udzielenie subwencji finansowej. Dane wprowadzone przez przedsiębiorcę były wykorzystywane w projekcie umowy subwencji finansowej udostępnionym w systemie bankowości elektronicznej, która następnie była podpisywana przez przedsiębiorcę. Wypłata środków nie następowała automatycznie – była dokonywana dopiero po pozytywnym rozpatrzeniu złożonego wniosku i wydaniu decyzji przez PFR.
Należy podkreślić, że nie wszystkie złożone przez przedsiębiorców wnioski zostały rozpatrzone przez PFR pozytywnie.
Przedsiębiorcy mieli obowiązek rozliczenia się z otrzymanej subwencji. Kolejno, PRF wydawał decyzję w sprawie zwolnienia beneficjenta z obowiązku zwrotu subwencji. Przedsiębiorcy, którzy zostali zwolnieni z obowiązku zwrotu subwencji, zakładali, że kwestia skorzystania z programu pomocowego została w ten sposób zamknięta. W rzeczywistości niejednokrotnie było jednak inaczej.
Po wydaniu decyzji o udzieleniu subwencji finansowej, a niejednokrotnie również po wydaniu decyzji w sprawie zwolnienia beneficjenta z obowiązku jej zwrotu, PFR rozpoczął weryfikację oświadczeń składanych przez beneficjentów podczas kierowania wniosków o udzielenie subwencji finansowej. Zgodnie z doniesieniami pojawiającymi się w mediach, proces ten nadal trwa.
W przypadku części przedsiębiorców weryfikacja ta doprowadziła PFR do przekonania o niespełnieniu warunków wypłaty subwencji finansowej lub złożeniu nieprawdziwych oświadczeń w związku z zawarciem umowy subwencji finansowej. Zarzuty PFR dotyczyły najczęściej nieposiadania przez przedsiębiorcę statusu mikro, małego lub średniego przedsiębiorcy w rozumieniu art. 3 Załącznika I do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z 17.6.2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu, zwanego Rozporządzeniem Pomocowym. Brak tego statusu mógł wynikać m.in. z niespełnienia kryteriów podmiotowych (posiadania statusu dużego przedsiębiorcy), istnienia powiązań z innymi przedsiębiorcami, którzy skorzystali z wsparcia w ramach programów czy też skorygowania przychodów ze sprzedaży.
W konsekwencji, PFR zaczął kierować do części przedsiębiorców wezwania nakazujące zwrot środków z PFR wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia, w którym upłynęło 14 dni roboczych od otrzymania subwencji (w przypadku środków z Tarczy Finansowej 1.0.) oraz od dnia przekazania subwencji beneficjentowi (w przypadku środków z Tarczy Finansowej 2.0.).
Co powinien zrobić przedsiębiorca, który otrzymał wezwanie nakazujące zwrot środków z PFR? Z pewnością udzielić na nie odpowiedzi. Rzetelnie przeanalizować swoją sytuację, z uwzględnieniem argumentów przywołanych przez PRF i podjąć decyzję, czy roszczenia te uznaje za słuszne, czy też podejmie z nimi polemikę.
W przypadku kwestionowania zgłoszonego żądania i braku zwrotu środków, może spodziewać się doręczenia pozwu inicjującego postępowanie sądowe w przedmiocie zasądzenia na rzecz PRF przyznanych w ramach Tarcz Finansowych środków wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, niejednokrotnie już wraz z nakazem ich zapłaty wydanym przez sąd.
Sytuacja każdego przedsiębiorcy może być nieco inna, niemniej jednak, mając na uwadze sposób działania PFR podczas realizacji programów pomocowych, w tym dokonywanych w ich toku zmian regulaminu, wydawania decyzji umorzeniowych, czy też następczej weryfikacji danych i oświadczeń składanych we wnioskach i umowach, w części przypadków podjęcie polemiki z PRF i odmowa zwrotu środków mogą się przedsiębiorcy opłacić.
Otrzymanie przez przedsiębiorcę wezwania nakazującego zwrot środków z PFR będzie najczęściej dopiero początkiem długotrwałego sporu z PRF. Sporu, który niekoniecznie musi skończyć się dla przedsiębiorcy porażką. Należy bowiem pamiętać, że w toku postępowania sądowego rozstrzygający je sąd będzie brał pod uwagę szereg czynników – tak merytorycznych, jak i czysto procesowych, związanych chociażby z rozkładem ciężaru dowodu.
Uzasadniając pozytywne dla Klienta Kancelarii orzeczenie, które zapadło w sprawie z powództwa PRF, Sąd Okręgowy w Warszawie wprost wskazał, że to na powodzie dochodzącym roszczeń z tytułu zwrotu subwencji finansowej, zgodnie z przepisem art. 6 KC, spoczywa ciężar procesowy wykazania i udowodnienia występowania stanu powiązania w rozumieniu umów zawartych przez strony. Inicjatywa dowodowa PFR w toku sporu sądowego może mieć zatem istotne znaczenie dla jego rozstrzygnięcia.
Należy pamiętać, że celem programów pomocowych była ochrona miejsc pracy i zapewnienie przedsiębiorcom płynności finansowej. W przypadku wielu z nich uzyskanie subwencji finansowych umożliwiło jego osiągnięcie. Co istotne, trudności finansowe części podmiotów były spowodowane m.in. obostrzeniami i restrykcjami nakładanymi przez Państwo w oparciu o rozporządzenia Rządu, których sposób wprowadzenia był – i jest – szeroko kwestionowany. Również zatem w tym kontekście próba przeciwstawienia się nieuzasadnionym wezwaniom do zwrotu subwencji wydaje się być uzasadniona.
Przedsiębiorca, któremu doręczono nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym, obejmujący zwrot środków z PRF, ma dwa tygodnie na złożenie od niego sprzeciwu. Mając na uwadze trwający sezon urlopowy, termin ten jedynie pozornie wydaje się długi. W przypadku otrzymania korespondencji z sądu nie warto zatem zwlekać ze zwróceniem się do specjalistów i podjęciem obrony przed roszczeniami.
Nasza Kancelaria posiada szerokie i udokumentowane doświadczenie w prowadzeniu spraw sądowych oraz doradztwie prawnym. Nasi eksperci (r. pr. Małgorzata Łobocka-Szok oraz r. pr. Mateusz Niewiński) reprezentują Klientów w różnorodnych sprawach, w tym również dotyczących pomocy publicznej, w szczególności o zwrot środków z PFR.
Klikając „Akceptuję cookies”, zgadzasz się na przechowywanie plików cookie na swoim urządzeniu w celu usprawnienia nawigacji w witrynie, analizy korzystania z witryny i pomocy w naszych działaniach marketingowych.