Czym jest sankcja kredytu darmowego i kiedy konsument może z niej skorzystać?

Sprawy kredytów frankowych od lat królują na wokandzie wydziałów cywilnych. Pomimo wcześniejszych perturbacji, obecnie można uznać, że linia orzecznicza w ich zakresie względnie się ustabilizowała. Niekwestionowaną zaletą batalii, którą stoczyli frankowicze, jest wzrost świadomości w zakresie ochrony praw konsumentów i instytucji, które mają przeciwdziałać wykorzystywaniu ich słabszej pozycji. Pojęciem, które od jakiegoś czasu zaczęło pojawiać się w przestrzeni publicznej, jest sankcja kredytu darmowego.

Czym jest sankcja kredytu darmowego?

Jest to instytucja przewidziana w ustawie z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim. Wskutek jej zastosowania konsument jest uprawniony do zwrotu kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Jeżeli kredytodawca w umowie nie określił zasad i terminów spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w równych ratach, płatnych co miesiąc, od dnia zawarcia umowy. Jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie przewiduje terminu spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w terminie 5 lat – w przypadku kredytów konsumenckich do wysokości 80.000 zł albo 10 lat – w przypadku kredytów konsumenckich powyżej 80.000 zł.

Kto może z niej skorzystać?

Z opisanego uprawnienia może skorzystać konsument będący stroną umowy o kredyt konsumencki. Jest to umowa o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Przykładami umów o kredyt konsumencki są: umowa pożyczki, umowa kredytu w rozumieniu przepisów Prawa bankowego, umowa o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia, umowa o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia oraz umowa o kredyt odnawialny.

Kiedy konsument może z niej skorzystać?

Z opisywanego instrumentu konsument może skorzystać m.in. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę następujących obowiązków, przewidzianych w ustawie o kredycie konsumenckim:

• braku zawarcia umowy w formie pisemnej,
• braku określenia w umowie:
  • imienia, nazwiska i adresu konsumenta oraz imienia, nazwiska (nazwy) i adresu do doręczeń elektronicznych kredytodawcy i pośrednika kredytowego,
  • rodzaju kredytu,
  • czasu obowiązywania umowy,
  • całkowitej kwoty kredytu,
  • terminu i sposobu wypłaty kredytu,
  • stopy oprocentowania kredytu, warunków jej stosowania oraz okresów, warunków i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu,
  • rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta, ustalonej w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia,  
  • zasad i terminu spłaty kredytu, w szczególności kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informacji o prawie do otrzymania na wniosek w każdym czasie bezpłatnie harmonogramu spłaty,
  • informacji o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki,
  • rocznej  stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunków jej zmiany oraz ewentualnych innych opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu,
  • sposobu zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje,
  • terminu, sposobu i skutków odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązku zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek, a także kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym,
  • prawa konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedury spłaty kredytu przed terminem,
  • informacji o prawie kredytodawcy do otrzymania prowizji za spłatę kredytu przed terminem i o sposobie jej ustalania, o ile takie prawo zastrzeżono w umowie,
• przekroczenia maksymalnej wysokości opłat i odsetek z tytułu zaległości w spłacie kredytu, odpowiadającej kwocie odsetek maksymalnych za opóźnienie,
• przekroczenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, które nie mogą przewyższać 45% całkowitej kwoty kredytu.

W jaki sposób z niej skorzystać?

Przed skorzystaniem z sankcji należy przede wszystkim przeanalizować postanowienia umowy o kredyt konsumencki pod kątem wystąpienia opisanych powyżej naruszeń. Podkreślenia wymaga, że również błędne określenie w umowie ww. elementów skutkować będzie uprawnieniem do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Niejednokrotnie zidentyfikowanie naruszeń może nastręczać trudności niewprawnemu oku, chociażby ze względu na specyficzny język, w którym formułowane są postanowienia wzorów umów stosowanych przez kredytodawców.

Należy pamiętać, że uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Istotna jest również sama data zawarcia umowy przez konsumenta. Wśród pojawiających się błędów wskazuje się m.in. nieprawidłowo wskazaną całkowitą kwotę kredytu, do której niejednokrotnie doliczane są koszty kredytu takie jak prowizja czy składki ubezpieczeniowe, jak również naliczanie odsetek również od kosztów kredytu, co w dalszej kolejności ma wpływ na nieprawidłowe wskazanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości, konieczne jest złożenie przez konsumenta pisemnego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Kolejnym krokiem jest oczekiwanie na odpowiedź kredytodawcy, który najpewniej będzie kwestionował możliwość skorzystania przez konsumenta z przedmiotowego uprawnienia. Jeżeli konsument nadal będzie chciał domagać się realizacji swych praw, może to uczynić na drodze sądowej.

Podsumowanie

Sankcja kredytu darmowego obowiązuje w polskim porządku prawnym od dłuższego czasu. Ostatnio pojęcie to jednak coraz częściej pojawia się w przestrzeni publicznej, co wynika ze zwiększenia świadomości prawnej konsumentów. Wpływ na to mogą mieć z kolei intensywne działania marketingowe, prowadzone przez podmioty zajmujące się skupowaniem wierzytelności przeciwko instytucjom finansowym. Wzrost zainteresowania sankcją kredytu darmowego prowadzi do zwiększenia ilości spraw kierowanych w tym zakresie do sądów powszechnych oraz stopniowego kształtowania się linii orzeczniczej w tym zakresie. Szereg kwestii nie został jeszcze jednoznacznie przesądzony. Przykładem jest chociażby różnie oceniane w praktyce zagadnienie dotyczące przewidzenia w umowie o kredyt konsumencki oprocentowania nie tylko kwoty wypłaconej konsumentowi, ale również pozaodsetkowych kosztów kredytu. Pomimo tego nie jest wykluczone, że tak, jak w przypadku spraw frankowych, również w przypadku sankcji kredytu darmowego będziemy mieli do czynienia z efektem „kuli śnieżnej” i coraz więcej podmiotów przyjrzy się treści zawartych umów oraz podejmie próbę dochodzenia realizacji swych praw przed sądem.